Declaración de intencións:
Creamos a ARPE como motor
impulsor da iniciativa de declaración do Estreito de Rande e os seus terreos
lindeiros como “Selo de Patrimonio Europeo”, co obxecto de fomentar a
identidade e a historia europea comúns baseado no patrimonio de Europa.
O programa “Selo de
Patrimonio Europeo” concibiuse como un medio de promover e preservar os bens
culturais que desempeñan unha función esencial á hora de comprender a memoria e a
historia europea.
Consideramos que este
texto, parafraseando o obxectivo primordial indicado no art. 1º das “Regras de Procedemento do Selo de Patrimonio
Europeo, construíndo o futuro para a cidadanía de Europa” está plenamente
vixente para Rande.
Si seguimos lendo,
considerase Patrimonio Europeo aqueles
enclaves que desempeñan un papel esencial na historia de Europa e que son
emblemáticos da identidade europea e/ou da interacción transnacional dentro do
espazo cultural europeo. Isto inclúe os bens culturais, monumentos, enclaves
naturais ou urbanos, patrimonio tanxible ou intanxible, contemporáneo e
tradicional, e sitios que desempeñen un papel fundamental na comprensión da
historia e cultura europeas, entre outros se nomea:
- lugares de interese cultural ou histórico que
teñan unha relevancia especial en Europa para os Estados Membros en xeral;
-- obras arquitectónicas, edificios e obxectos de
valor emblemático en termos históricos, artísticos, científicos e ideolóxicos;
-- zonas (enclaves e paisaxes culturais), así como
xacementos arqueolóxicos terrestres, lacustres e marítimos.
O lugar de Rande cumpre plenamente
estas características para poder declararse como Selo do Patrimonio Europeo e
dende ARPE queremos promover a súa candidatura de xeito inmediato e irrefutable
POR QUÉ CONSIDERAMOS
RANDE COMO UN LUGAR EMBLEMÁTICO PARA EUROPA?
A
Batalla de Rande é un feito histórico de suma importancia na Enseada de
San Simón, da ría de Vigo, en xeral para Galicia, o Estado e, por suposto, para
Europa. O 23 de outubro de 1702 tivo lugar unha das batallas navais máis
importantes da historia moderna europea. Foi un evento internacional, onde
estiveron involucradas as entonces maiores potencias militares e comerciais do
mundo: España, Francia, Inglaterra e Holanda. Na contenda participaron máis de
20.000 persoas e máis de 179 barcos.
Como consecuencia da Batalla temos baixo o mar da
Enseada (principalmente na zona achegada ao Estreito) un dos xacementos de pecios arqueolóxicos
subacuáticos máis grande de España (e de Europa), con máis de 25 galeóns
afundidos nas súas augas. Ademais dun castelo, a Fortaleza de Rande, que é un dos últimos vestixios terrestres
asociados coa Batalla.
Certamente a historia
da batalla é apaixonante dende todos os puntos de vista, pero non o é menos a
posterior historia da busca do tesouro
sobre a que tamén correron (e seguen correndo) “chorros de tinta”. En Rande
sucedéronse dende o día seguinte da Batalla máis 75 expedicións de busca
internacionais. O de Rande é, sen
dúbida ningunha, o tesouro máis buscado de todos os tempos. Dende o século
XVIII ata o XX, sucedéronse expedicións protagonizadas por españois (Juan Antonio Rivero, 1732, Bernardino Freire, 1776), suecos (Sjojelm, 1720), franceses
(Goubert, 1740, Hipólito Magen, 1870), igleses (Yssac Dickson, en 1825),
norteamericáns (“The Vigo Bay
Treasure Company”, 1886), italianos (Giuseppe Pino e Carlos
Iberti, dende 1892 ata 1929). Tamén son destacables as intervencións de Frobin
(1882); John Emery Gower (1885); Johnson (inglés, 1892); Conde de Pradaría e
Andrieux (1899); André Sther (sueco, 1913), entre outros moitos. Rematando a
busca cos coñecidos cazatesouros Robert Sténuit (belga, achégase a Rande en
1954), e o norteamericán John S. Potter Jr. (anos 50 do séc. XX).
A transcendencia da busca está avalada incluso
polo feito de que fose recollido no libro “20 Mil Leguas de Viaxe Submariña” do
famoso escritor Xulio Verne.
Como podemos comprobar, a
Batalla de Rande deixou unha forte pegada na comarca e numerosos nomes para a
historia, pero, por se todo iso non chegara, durante o século XX tiveron lugar
en Rande feitos de igual interese e transcendencia que a propia Batalla, esta
vez asociados coa IIª guerra mundial e a súa posguerra.
Son tres os alemáns
coñecidos asociados con Rande, cadanseu coa súa época de influencia, e a súa
historia particular, e deixando como consecuencia das súas actividades un
complexo conxunto histórico en forma de inmobles monumentais.
O primeiro de todos é
Friedrich Wilhem Cloos, quen construíu o cargadoiro
de vía voadiza ou Cantilever, coñecido na parroquia como “Cargadoiro do
Alemán”, na contorna dos anos 20 do século XX. O segundo alemán, máis coñecido
por ser un dos propietarios da fábrica onde se localiza o MEIRANDE, foi Otto
Gerdtzen Boyé, quen merca no 1944 as instalacións de salgadura de Rande e as
transforma logo en conserveira, chamada Conservas Boyé. O terceiro é o
cargadoiro de Cotto Wagner, é a última das grandes infraestruturas construídas
en Rande, un gran cargadoiro de ferro con cintas transportadoras, este último
construído entre 1960 e 1965 e pechado nos anos 70 coa crise enerxética
mundial, e aínda que non o construíron os alemáns por ser este país o principal
importador do mineral alí cargado o seu propietario o chamou Coto Wagner por
ser este o nome do coto onde se tiraba o mineral de ferro en Ponferrada.
Deste xeito, pode
articularse un discurso histórico completo da historia de Rande dende
principios do séc. XVIII ata mediados do XX, asociado coa minería, e neste
discurso calquera dos elementos estruturais é imprescindible para o seu
entendemento.
Estes feitos contados de
xeito resumido deixaron en Rande, como dicimos numerosos inmobles monumentais
en forma de xacementos arqueolóxicos, peiraos, fábricas históricas, pontes...
RANDE, BEN DE INTERESE
CULTURAL (BIC)
O feitos acontecidos en Rande
e o patrimonio inmoble deixado como “fósil guía” destes acontecementos teñen
tal transcendencia que o Concello de Redondela aprobou por unanimidade no seu
Pleno Municipal solicitar á Dirección Xeral de Patrimonio Cultural da Xunta de
Galicia a Declaración de BIC do Lugar de Rande, esta decisión plenaria derivou
nunha resolución de alcaldía de 7 de febreiro de 2013.
A resolución leva por título:
“SOLICITUDE DE INCOACIÓN DE EXPEDIENTE PARA A DECLARACIÓN COMO BIC DOS RESTOS
DA FORTALEZA DE RANDE E MEDIDAS DE PROTECCIÓN DOUTROS BENS DO CONTORNO”. No
texto indícase a importancia histórica da Fortaleza de Rande, así como dos
outros bens que ten asociados: A Fábrica do Alemán, os cargadeiros de mineral,
a Ponte de Rande, as pontes do ferrocarril, o porto e praia de Rande, o grupo
de bateas inmediato ao Estreito, e o xacemento dos pecios da Batalla de Rande,
remarcando que todos os bens formarían parte dun conxunto unitario, considerado
como “paisaxe cultural”, “paisaxe histórica” ou “territorio Histórico”.
Este desexo ven derivado da
vontade por parte da veciñanza de Rande de conservar estes vestixios e bens
culturais, deste xeito a veciñanza do lugar de Rande promoveu a creación do
museo MEIRANDE, que segue a ter unha acollida de público abraiante para pasar
xa cinco anos dende a súa inauguración.
Os veciños e veciñas de
Rande converteron a través do Concello de Redondela o recordo da batalla nun
motivo para a convivencia e a solidariedade a través dunha teatralización anual
que axuda ao mantemento da memoria histórica a Batalla. Así é como un feito do
pasado se converte en forza motriz para o desenvolvemento cultural e social da
cidadanía.
O TESOURO DE RANDE
En realidade, o Tesouro
de Rande non está perdido no lodo da ría, percíbese na toma de conciencia colectiva
e no movemento social que trata de preservar o lugar histórico, os impoñentes
restos de arquitectura en terra firme e o xacemento arqueolóxico subacuático
dos galeóns de Rande.
Esta conciencia social
sobre a existencia de tan importante patrimonio é a que pode dar albergue ao
recordo de toda a humanidade de múltiples nacionalidades que aquí pagaron coa
súa vida e indescritibles sufrimentos ou secuelas, a barbarie da destrución e
conquista insaciable dos poderosos.
Na nosa época, a Batalla
de Rande, o agora marabilloso sitio da contenda, os seus restos, literatura e
lendas son patrimonio da Europa dos pobos. A súa conservación e defensa un
exercicio de Humanismo do S. XXI.
